Trạng nguyên là gì? Trạng nguyên đầu tiên của nước Việt ta là ai? Danh sách trạng nguyên Việt Nam

Từ lâu khi theo dõi những bộ phim cổ trang châu Á, chúng ta thường nghe thấy cụm từ “thi Trạng nguyên”. Trong phim, những ai đi học cũng đều muốn đứng đầu kỳ thi này để có cơ hội đổi đời. Vậy trạng nguyên là gì mà khiến giới học thức ngày xưa phải phấn đấu không ngừng? Trạng nguyên đầu tiên của nước Việt ta là ai? Danh sách trạng nguyên Việt Nam có bao nhiêu người? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu câu trả lời cho câu hỏi trên trong bài viết trên nhé.

Trạng nguyên là gì mà khiến giới trí thức phấn đấu không ngừng?

Trạng nguyên là danh hiệu thuộc học vị Tiến sĩ của người đạt điểm cao nhất trong các kỳ thi đình do triều đình phong kiến tổ chức. Tại Việt Nam, kỳ thi trạng nguyên rất phổ biến dưới các triều nhà Lý, Trần, Lê. Người đỗ Trạng nguyên nói riêng và đỗ Tiến sĩ nói chung phải vượt qua ba kỳ thi thuộc ba cấp khác nhau là thi hương, thi hội và thi đình. 

Tại Việt Nam, khoa thi đầu tiên được gọi là “Thi nho học Tam trường” được tổ chức vào đời vua Lý Nhân Tông. Tuy nhiên, các kỳ thi tổ chức vào triều Lý và đầu triều Trần đều chưa có danh hiệu Trạng nguyên cho người đầu bảng. Phải tới khoa thi thứ 6 vào năm 1246 dưới đời vua Trần Thái Tông mới bắt đầu đặt danh hiệu Tam khôi bao gồm trạng nguyên, bảng nhãn và thám hoa. Đến triều nhà Nguyễn thì vẫn tổ chức khoa thi nhưng không còn lấy danh hiệu Trạng nguyên nữa mà là Đình nguyên. Như vậy vị Trạng nguyên đầu tiên của nước ta xuất hiện vào thời nhà Trần

Vậy Trạng nguyên đầu tiên của nước Việt ta là ai?

Đây là câu hỏi mang lại nhiều tranh cãi trong lịch sử bởi có nhiều ý kiến cho rằng người đỗ đầu bảng của kỳ thi đầu tiên vào thời Lý là trạng nguyên đầu tiên của nước ta. Tuy nhiên, khoa thi thứ sáu vào thời Trần mới bắt đầu đặt danh hiệu Trạng nguyên cho người đứng đầu bảng thi. Như vậy, ông Nguyễn Quan Quang là mới chính xác là vị Trạng nguyên đầu tiên của nước ta. Ông là người con xã Tam Sơn, huyện Đông Ngàn, trấn Kinh Bắc, nay là tỉnh Bắc Ninh.

Trạng nguyên Nguyễn Quan Quang đã có nhiều cống hiến trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên – Mông lần thứ nhất vào năm 1258. Vua Trần đã ban cho ông chức Bộc xạ hay Tể tướng triều đình. Trong suốt cuộc đời làm quan của mình, ông đã hết lòng vì nước vì dân, thanh liêm, chính thực, có tài, có đức. Khi cáo quan về hưu, Nguyễn Quan Quang đã về quê hương mở trường dạy học và sống một cuộc đời giản dị. Ông là người đã khai sáng trào lưu Hán học của quê hương Tam Sơn. Nhờ có ông mà quê hương ông trở thành vùng đất sinh ra nhiều nhân tài. Sau khi Nguyễn Quan Quang tạ thế, người dân quê ông đã dựng chùa Linh Khánh để tưởng nhớ công lao của vị Trạng nguyên này.

Danh sách các vị Trạng nguyên trong lịch sử Việt Nam

Danh sách đính kèm dưới đây liệt kê tất cả các vị từng đạt danh hiệu Trạng nguyên trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Bắt đầu từ vị Trạng nguyên đầu tiên của nước ta vào khoa thi thứ sáu dưới thời Trần và kết thúc với vị Trạng cuối cùng thời Lê – Trịnh. Một số Trạng nguyên trong danh sách này đã được tạc bia Tiến sĩ đặt tại Văn Miếu Quốc Tử Giám.

Các vị Trạng nguyên thời Trần và thời Hồ

STT	Tên	Quê quán	Năm đỗ Trạng nguyên	Đời vua
1	Nguyễn Quan Quang	Bắc Ninh	1234	Trần Thái Tông
2	Lưu Miễn	1239	Trần Thái Tông
3	Nguyễn Hiền	Nam Định	1247	Trần Thái Tông
4	Trần Quốc Lặc	Hải Dương	1256	Trần Thái Tông
5	Trương Xán	Quảng Bình	1256	Trần Thái Tông
6	Trần Cố	Hải Dương	1266	Trần Thánh Tông
7	Bạch Liêu	Nghệ An	1266	Trần Thánh Tông
8	Lý Đạo Tái	Bắc Ninh	1272	Trần Thánh Tông
9	Đào Tiêu	Thanh Hóa	1275	Trần Thánh Tông
10	Mạc Đĩnh Chi	Hải Dương	1304	Trần Anh Tông
11	Đào Sư Tích	Nam Định	1374	Trần Duệ Tông
12	Lưu Thúc Kiệm	Bắc Ninh	1400	Hồ Quý Ly

Các vị Trạng nguyên thời Lê 

STT	Tên	Quê quán	Năm đỗ Trạng nguyên	Đời vua
1	Nguyễn Trực	Hà Nội	1442	Lê Thái Tông
2	Nguyễn Nghiêu Tư	Bắc Ninh	1448	Lê Nhân Tông
3	Lương Thế Vinh	Nam Định	1463	Lê Thánh Tông
4	Vũ Kiệt	Bắc Ninh	1472	Lê Thánh Tông
5	Vũ Tuấn Chiêu	Nam Định	1475	Lê Thánh Tông
6	Phạm Đôn Lễ	Thái Bình	1481	Lê Thánh Tông
7	Nguyễn Quang Bật	Bắc Ninh	1484	Lê Thánh Tông
8	Trần Sùng Dĩnh	Hải Dương	1487	Lê Thánh Tông
9	Vũ Duệ	Phú Thọ	1490	Lê Thánh Tông
10	Vũ Tích	Hải Dương	1493	Lê Thánh Tông
11	Nghiêm Hoản	Bắc Ninh	1496	Lê Thánh Tông
12	Đỗ Lý Khiêm	Thái Bình	1499	Lê Hiển Tông
13	Lê Ích Mộc	Hải Phòng	1502	Lê Hiển Tông
14	Lê Nại	Hải Dương	1505	Lê Uy Mục
15	Nguyễn Giản Thanh  Hứa Tam Tỉnh	Bắc Ninh	1508	Lê Uy Mục
16	Hoàng Nghĩa Phú	Hà Nội	1511	Lê Tương Dực
17	Nguyễn Đức Lượng	Hà Nội	1514	Lê Tương Dực
18	Ngô Miễn Thiệu	Bắc Ninh	1518	Lê Chiêu Tông
19	Hoàng Văn Tán	Bắc Ninh	1523	Lê Cung Hoàng
20	Trần Tất Văn	Hải Phòng	1526	Lê Cung Hoàng
21	Nguyễn Xuân Chính	Bắc Ninh	1637	Lê Thần Tông
22	Nguyễn Quốc Trinh	Hà Nội	1659	Lê Thần Tông
23	Đặng Công Chất	Hà Nội	1661	Lê Thần Tông
24	Lưu Danh Công	Hà Nội	1670	Lê Huyền Tông
25	Nguyễn Đăng Đạo	Bắc Ninh	1683	Lê Hy Tông
26	Trịnh Tuệ /Trịnh Huệ	Thanh Hóa	1736	Lê Ý Tông

Các vị Trạng nguyên thời Mạc

STT	Tên	Quê quán	Năm đỗ Trạng nguyên	Đời vua
1	Đỗ Tống	Hưng Yên	1529	Mạc Thái Tổ
2	Nguyễn Thiến	Hà Nội	1532	Mạc Thái Tông
3	Nguyễn Bỉnh Khiêm	Hải Phòng	1535	Mạc Thái Tông
4	Giáp Hải	Bắc Giang	1538	Mạc Thái Tông
5	Nguyễn Kỳ	Hưng Yên	1541	Mạc Hiến Tông
6	Dương Phúc Tư	Hưng Yên	1547	Mạc Tuyên Tông
7	Trần Văn Bảo	Nam Định	1550	Mạc Tuyên Tông
8	Nguyễn Lượng Thái	Bắc Ninh	1553	Mạc Tuyên Tông
9	Phạm Trấn	Hải Dương	1556	Mạc Tuyên Tông
10	Đặng Thì Thố	Hải Dương	1559	Mạc Tuyên Tông
11	Phạm Duy Quyết	Hải Dương	1562	Mạc Mậu Hợp
12	Phạm Quang Tiến	Bắc Ninh	1565	Mạc Mậu Hợp
13	Vũ Giới	Bắc Ninh	1577	Mạc Mậu Hợp

Lời kết

Trạng nguyên là danh hiệu của người đạt điểm cao nhất trong các kỳ thi đình do triều đình phong kiến tổ chức. Tại Việt Nam, khoa thi đầu tiên được gọi là “Thi nho học Tam trường” được tổ chức vào đời vua Lý Nhân Tông. Đến triều nhà Nguyễn thì vẫn tổ chức khoa thi nhưng không còn lấy danh hiệu Trạng nguyên nữa mà là Đình nguyên. Như vậy, thông qua bài viết này chúng tôi hy vọng quý bạn đọc đã nắm được thông tin về Trạng nguyên đầu tiên của nước Việt ta là ai.

Xem thêm:

Sự thật về Lê Thần Tông – Vị vua Việt Nam đầu tiên lấy vợ người phương Tây

Vượn người xuất hiện đầu tiên ở đâu? Tiến trình tiến hoá của loài người

Người đầu tiên đi vòng quanh trái đất là ai? Chuyến hải trình đầu tiên khám phá thế giới?

Lào ở đâu? chủ nhân đầu tiên của nước lào là ai? Lịch sử khai phá và thành lập nước Lào

Loại chữ viết đầu tiên của loài người là gì? Nguồn gốc và lịch sử chữ viết