Thoát vị đĩa đệm: Nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị

Thoát vị đĩa đệm là bệnh lý phổ biến xảy ra khi nhân nhầy của đĩa đệm cột sống chệch ra khỏi vị trí bình thường. Bệnh gây đau nhức và ảnh hưởng đến các hoạt động sống thường ngày của bạn. Hãy cùng Nhà thuốc An Khang tìm hiểu về bệnh thoát vị đĩa đệm và biết thêm về một số phương pháp điều trị bệnh nhé!

Thoát vị đĩa đệm là gì?

Đĩa đệm là phần “đệm” giữa các đốt sống, giúp các đốt sống có thể cử động linh hoạt và nhịp nhàng. Cơ thể có 23 đĩa đệm tương ứng với khoảng trống giữa 24 đốt sống.

Một đĩa đệm được cấu tạo hình đĩa gồm 2 phần bao gồm:

• Phần bao xơ vững chắc bên ngoài.
• Tổ chức nhân mềm chứa dịch nhầy ở giữa.

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân mềm bên trong thoát ra khỏi vị trí bình thường, gây chèn ép vào các dây thần kinh xung quanh lỗ đốt sống.

Do đó, thoát vị đĩa đệm thường biểu hiện rối loạn chức năng của dây thần kinh tương ứng với vị trí thoát vị. Thoát vị đĩa đệm hay gặp nhất là thoát vị vùng cột sống cổ và cột sống thắt lưng.

Nhân nhầy của đĩa đệm thoát ra khỏi vị trí bình thường

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm

Như đã nói ở trên, nhân nhầy ở giữa đĩa đệm được bảo vệ bởi các vòng xơ vững chắc bên ngoài. Các nguyên nhân gây tổn thương hoặc giảm chức năng của vòng xơ làm nhân nhầy thoát ra khỏi vị trí, gây chèn ép dây thần kinh xung quanh và biểu hiện tình trạng đau.

Lão hóa: Quá trình lão hóa khiến cấu trúc collagen của vòng xơ giảm khả năng đàn hồi, hệ thống dây chằng bao quanh thân đốt sống giãn dần, khiến cho khả năng cố định nhân nhày giảm. Do đó, tỷ lệ mắc bệnh sẽ tăng lên theo tuổi.

Sai tư thế trong sinh hoạt và lao động: khi mang vác vật nặng sai cách như cúi người nâng đồ nặng, thay đổi tư thế đột ngột,… dẫn đến chấn thương vùng đốt sống, đặc biệt vùng lưng và thắt lưng, gây tình trạng thoát vị đĩa đệm.

Chấn thương cột sống: Khi tác động một lực mạnh đột ngột gây các tổn thương dây chằng sẽ dẫn đến nứt vỡ cấu trúc vòng xơ và di lệch vị trí của đĩa đệm.

Thừa cân, béo phì: Cột sống thắt lưng khi phải chịu tải một trọng lượng cơ thể lớn sẽ gây đè ép liên tục với áp lực lớn lên cấu trúc đĩa đệm, lâu ngày gây thoát vị đĩa đệm.

Một số nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm

Những đối tượng dễ bị thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm hay gặp ở người ở độ tuổi lao động, từ khoảng 30 đến 50 tuổi. Tỷ lệ gặp ở nam cao hơn ở nữ. Những người dễ bị bệnh thường có một số yếu tố nguy cơ như sau:

• Ngồi lâu ở nguyên một vị trí như nhân viên văn phòng, lái xe đường dài, công nhân vận hành máy móc,…
• Người ít vận động.
• Nâng, bê vật nặng không đúng tư thế.
• Những người thừa cân, béo phì.
• Hút thuốc.

Người thường xuyên ngồi lâu có nguy cơ cao bị thoát vị đĩa đệm

Triệu chứng của bệnh thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm có thể gặp ở bất kỳ vị trí đĩa đệm nào. Tuy nhiên, có 2 vị trí hay gặp tình trạng này nhất là thoát vị cột sống cổ và thoát vị cột sống thắt lưng.

Thoát vị cột sống cổ

Đau hoặc căng cứng cơ vùng cổ, vai gáy. Đau dọc vùng gáy và lan theo 2 cánh tay.

Cảm giác tê bì dọc theo cánh tay xuống bàn tay, ngón tay, đôi khi có cảm giác châm chích.

Đau tăng khi thay đổi tư thế đầu đột ngột hoặc giữ đầu ở một tư thế quá lâu. Cử động tay kém linh hoạt.

Trong các đợt đau vùng cổ gáy, bệnh nhân có thể kèm theo tình trạng đau đầu, chóng mặt.

Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ gây biểu hiện đau vai gáy

Thoát vị cột sống thắt lưng

Người bệnh thường xuất hiện các đợt đau đột ngột và dữ dội vùng thắt lưng. Đau buốt từng cơn khiến các khối cơ vùng lưng căng cứng,c ó thể đau một hoặc cả 2 bên.

Đau dây thần kinh tọa: trong hội chứng chèn ép cấp, biểu hiện đau lan từ vùng thắt lưng dọc xuống mông và mặt sau đùi, có khi đau lan xuống tận bắp chân và bàn chân.

Đau tăng lên khi bệnh nhân thay đổi tư thế, ho, rặn. Người bệnh thường có xu hướng vẹo người về bên bị đau (tư thế giảm đau).

Cảm giác kiến bò, tê bì dọc theo mặt sau đùi và yếu cơ vùng chi dưới.

Thoát vị cột sống thắt lưng gây đau vùng thắt lưng và đau dây thần kinh tọa

Biến chứng nguy hiểm của thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm không chỉ đơn thuần gây những cơn đau làm ảnh hưởng đến sinh hoạt và lao động hàng ngày mà đôi khi còn có thể dẫn tới các biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị đúng. Bệnh có thể gặp các biến chứng nguy hiểm dưới đây:

Chèn ép dây thần kinh cánh tay: rối loạn hoặc mất cảm giác các vùng chi trên, yếu liệt cơ cánh tay.

Đau dây thần kinh tọa thường xuyên tái phát, gây yếu cơ chi dưới, lâu ngày có thể teo cơ, mất khả năng vận động 2 chân.

Tổn thương đám rối thần kinh đuôi ngựa: người bệnh đi tiểu không tự chủ hoặc bí tiểu do rối loạn cơ thắt bàng quang, đại tiện không tự chủ, rối loạn cơ tròn (tổn thương thần kinh ở người bị suy giảm chức năng não bộ do chấn thương vùng thắt lưng).

Cách chẩn đoán bệnh

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm vào lâm sàng và cận lâm sàng phối hợp. Các cận lâm sàng cần thiết để chẩn đoán bệnh bao gồm:

Chụp X-quang: xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh đầu tay khi bệnh nhân vào viện vì đau giúp bác sĩ loại trừ các trường hợp chấn thương gây tổn thương xương và các nguyên nhân gây đau khác,…

Chụp cộng hưởng từ (MRI): đây là phương pháp giúp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm hiệu quả nhất, giúp bác sĩ chẩn đoán quan sát được hình ảnh cột sống và chi tiết vị trí tổn thương.

Chụp cắt lớp vi tính (CT) cột sống cổ và thắt lưng cùng: tùy theo triệu chứng trên lâm sàng nghi ngờ vùng tổn thương ở đâu mà bác sĩ sẽ có chỉ định chụp CT đoạn cột sống nào.

Chụp tủy đồ: phương pháp này được thực hiện bằng cách tiêm thuốc có tính chỉ thị màu vào phần tủy sống, sau đó quan sát trên phim chụp. Bác sĩ có thể quan sát được toàn bộ hình ảnh tủy sống cũng như những đoạn bị thu hẹp lại để xác định vị trí đĩa đệm bị thoát vị.

Đo điện cơ (EMG): phương pháp này xác định tình trạng yếu liệt các cơ. Qua đó đánh giá chức năng dây thần kinh bị chèn ép do đĩa đệm thoát vị.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Khi có các dấu hiệu sau, bạn nên liên hệ bác sĩ ngay lập tức để thăm khám và chữa trị kịp thời:

Mức độ đau nhiều, đau liên tục gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và lao động.

Các triệu chứng trở nên nặng nề hơn khiến người bệnh không vận động được bình thường.

Cảm giác tê bì kéo dài, ngứa gây khó chịu và ảnh hưởng tới giấc ngủ.

Giảm hoặc mất cảm giác vùng trên da.

Rối loạn đại tiểu tiện: đại tiểu tiện không tự chủ hoặc tiểu dắt, bí tiểu.

Sử dụng thuốc giảm đau tại nhà gây các tác dụng phụ như viêm – loét dạ dày tá tràng, xuất huyết tiêu hóa, hội chứng giả Cushing,…

Nơi khám chữa bệnh thoát vị đĩa đệm

Nếu gặp các dấu hiệu nêu trên, bạn có thể đến các phòng khám chuyên khoa cơ xương khớp hoặc bất kỳ bệnh viên đa khoa nào để được thăm khám và điều trị.

Tham khảo một số bệnh viên uy tín và nổi tiếng trong điều trị bệnh xương khớp:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: bệnh viện Đại Học Y dược, bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh viện 115,…
• Tại Hà Nội: bệnh viện Việt Đức, bệnh viện Đại Học Y, bệnh viện 108,…
• Các cơ sở y tế lớn có chuyên khoa Cơ xương khớp uy tín tại các tỉnh thành.

Các phương pháp điều trị bệnh

Nội khoa bảo tồn: dùng thuốc phối hợp vật lý trị liệu

Thuốc giảm đau: Tùy theo mức độ đau của mỗi người, bác sĩ sẽ lựa chọn thuốc giảm đau tương ứng. Các loại thuốc giảm đau thông thường trị chứng đau từ nhẹ đến vừa như acetaminophen (paracetamol) hoặc các thuốc nhóm chống viêm không steroids (NSAIDs) như meloxicam, diclofenac, celecoxib,…

Thuốc tác động lên xung động thần kinh: những thuốc này cũng có công dụng giảm đau bao gồm gabapentin, pregabalin, duloxetine hoặc venlafaxin.

Thuốc giãn cơ: do tình trạng đau gây co cứng, co thắt các khối cơ như cơ vùng cổ gáy, cơ thắt lưng. Sử dụng thuốc giãn cơ giúp các khối cơ giãn ra, giảm đau.

Nhóm thuốc chống viêm steroid: với những trường hợp đau nặng, cấp tính, bác sĩ có thể sử dụng corticoid đường uống hoặc tiêm vào khu vực các rễ dây thần kinh quanh thân đốt sống có thoát vị đĩa đệm.

Vật lý trị liệu: phối hợp với việc dùng các loại thuốc giảm đau, bác sĩ có thể điều trị phối hợp với vật lý trị liệu để cải thiện tình trạng bệnh. Thường bác sĩ khoa phục hồi chức năng sẽ hướng dẫn các tư thế và bài tập phù hợp vs từng bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm cụ thể.

Vật lý trị liệu là một trong phương pháp điều trị nội khoa bảo tồn

Phẫu thuật

Chỉ định phẫu thuật trong thoát vị đĩa đệm thường hạn chế. Chỉ định được đặt ra khi bác sĩ đánh giá người bệnh không cải thiện với điều trị bảo tồn sau khoảng 6 – 8 tuần. Chỉ định phẫu thuật cho những đối tượng:

• Không kiểm soát được cơn đau bằng thuốc.
• Cảm giác tê bì chân tay khiến người bệnh khó chịu nhiều.
• Yếu cơ khiến người bệnh giảm khả năng lao động.
• Bệnh gây ảnh hưởng nhiều tới sinh hoạt hằng ngày.

Trường hợp cần can thiệp phẫu thuật cấp cứu:

• Thoát vị đĩa đệm gây yếu liệt đột ngột và hội chứng chùm đuôi ngựa.
• Thoát vị đĩa đệm gây đau quá mức, không đáp ứng với thuốc giảm đau liều cao.

Các phương pháp phẫu thuật

• Đa phần bệnh nhân thoát vị đĩa đệm chỉ phẫu thuật loại bỏ phần đĩa đệm nhô ra ngoài gây chèn ép.
• Số ít trường hợp khi bác sĩ đánh giá thấy đĩa đệm đó mất hoàn toàn chức năng, nguy cơ tái phát cao, không còn khả năng hồi phục thì lúc này phải tiến hành loại bỏ toàn bộ đĩa đệm. Khi đó, cần làm thêm bước ổn định cột sống bằng các vật liệu kim loại để giữa các đốt sống có thời gian hợp nhất.
• Hiếm khi, bác sĩ có thể lựa chọn cấy một đĩa đệm nhân tạo thay thế cho người bệnh.

Biện pháp phòng ngừa

Tập thể dục: Tập luyện thể dục thể thao thường xuyên giúp tăng cường chức năng cho cơ bắp và dây chằng, giúp giữ cố định cột sống và tăng độ dẻo dai cho cơ thể, hạn chế nguy cơ thoát vị đĩa đệm.

Duy trì tư thế tốt: Cần tránh các tư thế cong, vẹo cột sống gây tăng áp lực lên phần đĩa đệm. Hãy luôn giữ cho thẳng lưng và đặc biệt tránh ngồi hoặc đứng một tư thế trong thời gian dài. Ngoài ra khi mang vác vật nặng, dùng các khối cơ vùng tay và chân thay vì cúi lưng để nâng đồ vật.

Duy trì cân nặng khỏe mạnh: một trong những yếu tố nguy cơ gây thoát vị là thừa cân, béo phì. Kiểm soát cân nặng để giảm tác động của trọng lượng cơ thể lên phần đĩa đệm, từ đó giảm nguy cơ bị thoát vị.

Không hút thuốc lá: Người hút thuốc lá thường có nguy cơ cao bị thoát vị đĩa đệm do dễ bị thay đổi thành phần vòng xơ. Không hút thuốc lá sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt ở nam giới.

Hi vọng những thông tin trên giúp bạn hiểu hơn về bệnh thoát vị đĩa đệm và biết cách điều trị cũng như phòng bệnh. Hãy chia sẻ những thông tin hữu ích trên đến mọi người xung quanh bạn nhé!

Nguồn: Mayo Clinic, Cleveland Clinic, OrthoInfo.