Oiran – “Kỹ nữ hạng sang” ở Nhật Bản và những bí ẩn mà bạn chưa từng biết tới

Có lẽ bạn đã từng nghe nói đến từ “Oiran” nhưng không mường tượng rõ đó là gì? Oiran thực chất là từ dùng để gọi những kỹ nữ hạng sang ở Nhật Bản trong thời kỳ Edo (1600-1868). Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, những câu chuyện hấp dẫn và thú vị về Oiran đã biến họ trở thành một trong những nét văn hóa truyền thống của Nhật Bản cho đến tận ngày nay. Mặc dù vậy vẫn còn rất nhiều điều bí ẩn xung quanh nhân vật này gây tò mò và thậm chí là hiểu lầm cho người nước ngoài. Dưới đây là những sự thật để giải thích về văn hóa độc đáo của Oiran mà có thể bạn sẽ muốn biết.

1. Oiran là kỹ nữ cao cấp nhất trong lầu xanh của Nhật Bản

Lầu xanh (trong tiếng Nhật gọi là “Yukaku”) là khu vực được chính phủ chấp nhận cho hành nghề kỹ nữ. Một trong những khu lầu xanh nổi tiếng nhất ở Nhật Bản thời đó là Yoshiwara gần Nihonbashi đã mở cửa hoạt động từ năm 1617 với mục đích để kiểm soát tình trạng mại dâm ở những khu vực nhất định của thành Edo, nay là Tokyo. Những kỹ nữ hành nghề ở đó được gọi chung là “yujo”, và “Oiran” là từ dùng để gọi những “yujo” được xếp hạng cao nhất. Lúc đầu chỉ có kỹ nữ cao cấp ở khu vực Yoshikawa mới được gọi là Oiran, nhưng về sau cụm từ này được sử dụng rộng rãi cho tất cả các kỹ nữ cao cấp ở tất cả các vùng.

2. Từ oiran bắt nguồn từ câu “Oira no tokoro no nesan-san”

“Oiran” được viết bằng chữ Hán “花魁”, trong Hán Việt có nghĩa là “Hoa khôi”. Tuy nhiên, ý nghĩa này hoàn toàn khác so với ý nghĩa thực sự của từ Oiran trong tiếng Nhật. 
Ngoài ra, có nhiều giả thuyết khác nhau về nguồn gốc của từ “oiran”, trong đó có một giả thuyết cho rằng từ này xuất phát từ câu nói “Oira no tokoro no nē-san” (おいらの所の姉さん) được nói bởi những cô gái làm việc cho Oiran. Nó có nghĩa là “các chị đại của nơi chúng ta.” Dần dần, từ này trở thành một từ cố định để chỉ những kỹ nữ được xếp hạng cao nhất ở Yoshiwara yukaku.

3. Oiran làm việc tại Yoshiwara yukaku, nhưng không ngồi trong Harimise

Harimise (張り見世) là một loại nhà thổ thời xưa nơi những kỹ nữ sẽ xếp hàng ngồi sau khung cửa sổ gỗ·có chấn song, như trong hình trên. Những vị khách sẽ quan sát từ bên ngoài và chọn cô gái mà họ ưng. Nói cách khác, harimise giống như một chiếc lồng trưng bày những kỹ nữ để khách hàng có thể lựa chọn. Tuy nhiên, Oiran sẽ không ngồi ở đây như các kỹ nữ thông thường. Vậy bạn có thể tìm thấy Oiran ở đâu?

4. Để gặp một Oiran, khách hàng phải sử dụng một quán trà như một nơi kết nối trung gian

Như đã nói ở phần trên, khách hàng có thể gặp và lựa chọn một kỹ nữ ngồi trong harimise mà mình thích. Tuy nhiên, Oiran là các kỹ nữ cao cấp nên không phải bất kỳ ai muốn cũng có thể gặp được họ. Để gặp được Oiran, các vị khách phải sử dụng một quán trà như một địa điểm hẹn gặp. Và không chỉ vậy, họ còn phải chi rất nhiều tiền trước đó để chứng minh rằng họ có đủ tài chính và quyền lực để có được sự phục vụ của Oiran. Sau đó, họ mới có quyền gọi một Oiran.

5. Khách hàng không thể liên lạc trực tiếp với Oiran mà phải qua người trung gian

Khách hàng không được phép liên hệ trực tiếp với Oiran cũng như các kỹ nữ nói chung mà phải liên hệ qua một người trung gian gọi là yarite (遣手). Họ chịu trách nhiệm quản lý, theo dõi và giám sát toàn bộ kỹ nữ trong lầu xanh, đồng thời là trung gian giữa khách hàng, chủ gia đình và kỹ nữ. Nhiều người trong số họ từng là gái mại dâm, và đa số là người phụ nữ lớn tuổi nên họ còn được gọi là tú bà (遣手婆). Do chịu sự giám sát chặt chẽ nên các cô gái kỹ viện thường rất e dè và sợ sệt người này.

Với vai trò là trung gian giữa khách hàng và kỹ nữ, yarite có nhiệm vụ xếp lịch cho các vị khách đến chơi, thỏa thuận về giá cả và thời gian, đồng thời cũng chuẩn bị đồ ăn và các vật dụng khác. Đây là một vị trí vô cùng quan trọng và có liên quan nhiều đến việc quản lý kinh doanh nên những người chủ lầu xanh phải cân nhắc và lựa chọn những người có mức độ tin cậy cao.

6. Khi một Oiran được gọi để phục vụ, cô ấy sẽ đi cùng với kamuro và shinzo

Khi Oiran đến quán trà để gặp khách, họ sẽ mặc một bộ trang phục và kiểu tóc theo quy định rồi đi cùng với kamuro và shinzo của mình.

Kamuro (禿) thường là các bé gái khoảng 10 tuổi, làm những công việc vặt cho kỹ nữ mình phụ trách. Kamuro sát cánh bên Oiran, hỗ trợ họ mặc quần áo, trang điểm, cũng như giúp họ giữ thăng bằng khi đi trên đôi guốc cao. Khi đủ 12 tuổi, phần lớn kamuro sẽ thăng tiến thành shinzo (新造). Có 4 loại shinzo:

– Furisode shinzo (振袖新造) là yujo thực tập khoảng 15-16 tuổi. Họ không tiếp khách. Furisode shinzo sẽ trở thành Oiran trong tương lai.

– Tomesode shinzo (留袖新造) bằng tuổi với Furisode shinzo, nhưng sẽ không trở thành Oiran trong tương lai. Họ chỉ nhận khách hàng.

– Taiko shinzo (太鼓新造) là yujo không có nhiều khách hàng, nhưng rất giỏi trong việc giải trí cho khách hàng bằng tài năng của mình. Họ thể hiện tài năng của mình tại các bữa tiệc.

– Bando shinzo (番頭新造) là những cô gái không quá hấp dẫn để trở thành yujo, hoặc là yujo đã quá tuổi để làm việc. Họ thường chăm sóc các Oiran.

7. Để nhận được sự phục vụ của Oiran, trước đó khách hàng phải gặp Oiran ít nhất 3 lần

Ở lần gặp đầu tiên và thứ hai, Oiran sẽ ngồi cách xa khách hàng và không ăn, không uống hay nói chuyện với anh ta. Tại thời điểm này, Oiran sẽ quyết định xem vị khách này có xứng đáng với sự phục vụ của cô không. Khách hàng sẽ gọi rất nhiều yujo (kỹ nữ cấp thấp hơn) và tổ chức buổi tiệc lớn để thể hiện sự giàu có của mình.

Lần gặp thứ ba, Oiran sẽ phục vụ. Tại lần gặp này, khách hàng sẽ trở thành najimi (馴染み), nghĩa là một khách hàng quen thuộc. Khách hàng sẽ có một cái khay và đôi đũa có tên của mình trên đó. Họ sẽ phải trả tiền “najimikin” (馴染み金) để trả cho những Oiran đã phục vụ mình.

8. Các Oiran có thứ hạng xã hội cao hơn khách hàng

Như bạn có thể suy luận từ trên, không giống như những yujo bình thường, Oiran sẽ lựa chọn khách hàng chứ không phải ngược lại. Trong thực tế văn hóa Nhật Bản, Oiran thường chỉ phục vụ samurai (võ sĩ) và họ có quyền lựa chọn khách để phục vụ. Họ sẵn sàng từ chối những vị khách chỉ đòi hỏi về nhu cầu thể xác hoặc không đủ tư cách.

Trong các bữa tiệc, Oiran ngồi trong kamiza (ghế ngồi trên) – nơi dành cho những người có thứ hạng xã hội cao và khách hàng ngồi ở shimoza (ghế dưới). Tuy nhiên, sự khác biệt này chỉ được áp dụng ở bên trong lầu xanh.

9. Có ba bước để trở thành một Oiran

Các cô gái thường bắt đầu với “kamuro”, sau đó là “furisode shinzo” và cuối cùng trở thành Oiran. Hay nói cách khác, những cô gái trở thành Oiran sẽ được giáo dục từ khi còn là kamuro. Họ được đào tạo bài bản từ văn học, thơ ca, múa, chơi đàn Shamisen, đàn Koto cho đến thư pháp, trà đạo, hoa đạo, đánh cờ, và thậm chỉ cả nghệ thuật xử thế, cách ăn nói sao cho tao nhã, văn hóa và có học thức. Điều đó có nghĩa là không phải ai cũng có thể trở thành Oiran. Họ phải đáp ứng cả ba yếu tố: sắc đẹp, tài giỏi và thông minh.

10. Để trở thành một Oiran cần rất nhiều tiền và thời gian

Để một cô gái trở thành Oiran không đơn giản, họ phải đầu tư rất nhiều tiền, thời gian, công sức để được đào tạo và học tập. Hơn nữa, ngay cả khi một người phụ nữ trở thành Oiran, cô ấy vẫn phải trả lương cho kamuro, shinzo để phục vụ mình, cũng như phải chi rất nhiều tiền để duy trì vẻ bề ngoài và danh tiếng của bản thân.

11. Oiran có ngôn ngữ riêng

Vì các kỹ nữ đến từ khắp mọi miền ở Nhật Bản nên sẽ có những người nói giọng địa phương. Tại lầu xanh, có một luật ngầm là không được để lộ nơi xuất thân. Ngoài ra, vì giọng địa phương đem lại cảm giác quê mùa, thô kệch nên các Oiran càng phải cố gắng giữ bí mật. Chính vì thế, họ đã phát minh ra ngôn ngữ của riêng mình, được gọi là kuruwa kotoba. Thậm chí, ngôn ngữ này còn được gọi là “Kakkoi Kotoba” và chỉ người tài sắc vẹn toàn mới sử dụng.

Dưới đây là một số cách dùng từ của riêng Oiran:

– ~Desu (cụm từ khẳng định đứng cuối câu) → ~Arinsu, ~Gozarinsu

– ~Dewa arimasen (cụm từ phủ định đứng cuối câu) → ~Gozarinsen

– Watashi (tôi) → Achi, Wacchi

– Sayonara (tạm biệt) → Osarebae

– Nan desu ka? (cái gì?) → Nanzansu?

– Iwanaide kudasai (đừng nói nữa) → Iinasunna

12. Các Oiran thường có mức thu nhập khủng

Thời Edo có thể coi là thời đại hoàng kim của các kỹ nữ Nhật Bản vì trong thời đại này chính quyền cho phép mở lầu xanh ở ngoại ô các thành phố, và nhu cầu hưởng lạc của người dân Nhật trong giai đoạn này cũng rất cao. Chính vì thế, các lầu xanh phát triển cực mạnh và thu nhập của các kỹ nữ là vô cùng lớn.

Mức thu nhập hàng năm của Oiran khoảng 500 ryo (xấp xỉ 5000 man yên) – một con số cao đến ngỡ ngàng. Tuy nhiên, để có được mức thu nhập đáng mơ ước như vậy, Oiran cũng phải chi ra rất nhiều tiền, từ việc đào tạo từ khi còn nhỏ đến việc thuê giúp việc, mua những bộ đồ đắt tiền,…

13. Kiểu tóc của Oiran được gọi là “date hyogo”

Để thể hiện đẳng cấp và sự khác biệt của mình, Oiran luôn mang trên mình bộ trang phục lộng lẫy và phô trương với màu sắc sặc sỡ, tươi sáng. Không chỉ vậy, kiểu tóc của họ cũng vô cùng cầu kỳ. Kiểu tóc của Oiran, được gọi là date hyogo, là kiểu kỳ công nhất từ trước đến nay với rất nhiều cây trâm/lược cài trên đầu. Những cây trâm, cây lược này thường được làm từ mai đồi mồi quý hiếm và rất đắt tiền.

Để tạo được kiểu tóc này, trước hết cần hai miếng ván hình quạt màu đen để cố định hình dạng tóc, 6 chiếc trâm ở phía trước, 6 chiếc trâm hình ở phía sau, 3 chiếc lược gài ở phía trên, 2 chiếc trâm có đính hạt tròn và 2 chiếc trâm hình lá thông ở hai bên, tổng cộng có 20 chiếc trâm/lược. Một sợi chỉ vàng lần lượt được buộc vào nút tóc phía trước và nút tóc phía sau. Thêm nữa, một vật trang trí hình que vuông được gọi là kogai cũng được gắn vào búi tóc.

14. Oiran đi đôi guốc geta màu đen, rất cao và nặng

Mỗi Oiran thường mang một đôi guốc geta cao khoảng 20cm hoặc hơn, được gọi là “sanmaiba geta” khi diễu hành để đến quán trà gặp khách. Họ không mang tất mà để lộ chân trần. Cách đi bộ với những chiếc geta cao này được gọi là hachimonji (nghĩa là “hình số 8”).

Kiểu đi đặc biệt này cũng được phân ra làm hai cách: uchi-hachimonji (hình số 8 bên trong) và soto-hachimonji (hình số 8 bên ngoài). Nhiều người cho rằng soto-hachimonji có hình thức trang nhã hơn nên các Oiran thường đi theo kiểu này trong các cuộc diễu hành. Với cách đi này, Oiran sẽ vòng chân theo chiều từ ngoài vào trong và chuyển động theo hình số 8 với mỗi bước. Các Oiran không cần phải đi nhanh mà chỉ cần đi làm sao để thể hiện được sự giàu có của mình. Để có thể đi lại uyển chuyển được trên đôi guốc cao này đòi hỏi các Oiran phải có sự khéo léo, kiên trì, và một đôi chân khỏe mạnh.

15. Oiran và Geisha khác nhau như thế nào?

Nhiều người thường nhầm lẫn Oiran với Geisha hoặc ngược lại, nhưng đó là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau. Geisha cũng là những cô gái được đào tạo khả năng múa, hát, chơi các nhạc cụ truyền thống, cách nói chuyện như Oira nhưng điều khác biệt là họ không bao giờ ngủ với khách. Nói một cách đơn giản, geisha là những cô gái bán “nghệ”, còn Oiran là những cô gái bán “hoa”.

Để có thể phân biệt được Oiran và Geisha bạn có thể nhận biết qua vẻ bề ngoài. Các geisha thường mặc kimono với màu sắc đơn giản không quá lòe loẹt, trong khi đó trang phục của Oiran thường rất sặc sỡ với nhiều trâm cài trên đầu. Hơn nữa, phần đai lưng (obi) trong trang phục kimono của Oiran có nút thắt nằm ở phía trước thay vì phía sau như geisha. Nhiều người cho rằng lý do của sự khác biệt này là do tính chất công việc của Oiran. Ngoài ra, các Oiran thường đi guốc cao và để chân trần, trong khi đó các geisha thường đi guốc thấp và mang vớ chân.

16. Sự suy tàn của Oiran và Oiran thời hiện đại

Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, vào cuối thế kỷ 19, vị thế của Oiran dần bị hạ thấp. Cùng với sự xuất hiện của đạo luật chống hoạt động mại dâm năm 1958 các Oiran dần mất chỗ đứng trong xã hội, thay thế cho họ là các geisha xinh đẹp và tài năng. Hiện nay có những Oiran mua vui cho khách như geisha nhưng không còn phục vụ tình dục như trước nữa. Sự tồn tại của họ phần lớn là để bảo tồn di sản văn hóa hơn là vì nghề nghiệp hay lối sống.

17. Bạn có thể tận mắt xem những cuộc diễu hành của Oiran ở đâu?

Những cuộc diễu hành của Oiran vẫn được tái hiện đều đặn mỗi năm để gợi nhắc về một phần của quá khứ hoàng kim thời Edo. Một số cuộc diễu hành tiêu biểu:  – Tháng 4: Ichiyo Zakura Matsuri ở Tokyo, Bunsui Sakura Matsuri ở Niigata, Shizuoka Matsuri ở Shizuoka  – Tháng 5: Miyazaki Oiran Dochu ở Miyazaki, Shakuson Kotan-sai ở Saitama  – Tháng 9: Shinagawa Shukuba Matsuri ở Tokyo  – Tháng 10: Osu Daido Chonin Matsuri ở Nagoya  – Tháng 11: Oiso Shukuba Matsuri ở Kanagawa, Maruyama Hana Matsuri ở Nagasaki.

Đăng bởi: Cao Đại Nhân

Từ khoá: Oiran – “Kỹ nữ hạng sang” ở Nhật Bản và những bí ẩn mà bạn chưa từng biết tới