Loài lửng chó bị nghi là nguồn gốc của Covid-19

Hôm 18/3, WHO chỉ trích Trung Quốc không sớm chia sẻ thông tin có ADN lửng chó lẫn trong mẫu dương tính với nCoV thu thập từ chợ hải sản Hoa Nam (Vũ Hán) hồi năm 2020. Theo đó, các nhà khoa học tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc (CDC) hồi cuối tháng 1 tải lên GISAID, cơ sở dữ liệu virus công cộng lớn nhất thế giới, trình tự gene thu thập tại chợ hải sản Hoa Nam, vào thời điểm phát hiện ba ca Covid-19 đầu tiên ở người.

Dữ liệu này sau đó bị xóa, nhưng một nhà sinh vật học người Pháp tình cờ phát hiện và chia sẻ với nhóm nhà khoa học bên ngoài Trung Quốc đang tìm hiểu nguồn gốc Covid-19. Họ sau đó thông báo về phân tích của mình trên tạp chí Atlantic. Dữ liệu cho thấy Covid-19 có thể bắt nguồn từ loài sinh vật ít được biết đến trước đây là lửng chó. Nhóm chuyên gia quốc tế về virus cho biết họ đã tìm thấy một số con lửng chó được bán tại chợ Vũ Hán, Trung Quốc mang các dấu vết di truyền của nCoV.

Trung Quốc hiện chưa phản hồi về thông tin trên, còn nguồn gốc nCoV bắt đầu gây bệnh cho người như thế nào vẫn chưa được giới khoa học kết luận.

Lửng chó là loài gì?

Lửng chó thuộc họ Canidae (họ chó), có mối liên hệ gần nhất là cáo. Con vật này có ngoại hình giống gấu trúc Bắc Mỹ với 4 chân dài hơn. Lửng chó nguồn gốc từ Đông Á, được Liên Xô đưa vào châu Âu giữa thế kỷ 20 để thúc đẩy việc buôn bán lông thú.

Theo Ellen P. Carlin, bác sĩ thú y tại Trung tâm Khoa học và An ninh Sức khỏe Toàn cầu của Đại học Georgetown, lửng chó được một số người dân Trung Quốc coi là món ăn ngon. Các nhà nghiên cứu báo cáo lửng chó được bán lấy thịt tại chợ hải sản Hoa Nam ít nhất vào cuối tháng 11/2019.

Trước đó, chúng còn được nuôi để lấy lông. Trung Quốc là nhà sản xuất lông lửng chó hàng đầu thế giới. Vào năm 2014, quốc gia này sản xuất hơn 14 triệu tấm da thú, gấp 100 lần so với châu Âu.

Theo Krysten Schuler, nhà sinh thái học về bệnh động vật hoang dã tại Trường Thú y thuộc Đại học Cornell, động vật có vú cỡ nhỏ đến trung bình có chế độ ăn đa dạng, từ côn trùng, chim, cá, trái cây đến quả hạch và quả mọng. Thói quen ăn uống có thể khiến nó dễ nhiễm các loại bệnh trong tự nhiên hơn.

Lửng chó nằm trong danh sách các loài xâm lấn cần quan tâm của Liên minh châu Âu. Báo cáo từ EU cho biết đây cũng là vật trung gian truyền bệnh dại, giun ký sinh, bọ ve, ghẻ lở, các ký sinh trùng và bệnh nguy hiểm khác.

Lửng chó có truyền bệnh được cho người không?

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ, lửng chó có thể đóng vai trò trung gian lây sán dây, bệnh dại và các mầm bệnh khác sang người, nghĩa là chúng lây bệnh từ một nguồn khác trước khi truyền sang người.

Nghiên cứu năm 2022 cũng phát hiện lửng chó chứa virus corona dạng lây lan sang chó. Virus này có một số điểm tương đồng với virus corona được tìm thấy ở người.

Theo tiến sĩ Carlin, những động vật có kích thước tương tự trong tự nhiên có thể mang bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên, không nhiều loại sinh sống trong môi trường dễ lây bệnh cho người. Các hoạt động săn bắt và buôn bán ở người đã làm tăng các nguy cơ đó.

Tại các khu chợ ẩm ướt ở Trung Quốc, thương lái xếp chúng thành chồng, gần những con vật chúng ít khi tiếp xúc như ếch nhái, gà vịt, làm tăng cơ hội lây lan các bệnh truyền nhiễm.

Nhìn chung, có ba hình thức khiến con người có thể nhiễm bệnh từ lửng chó, gồm xử lý dịch thể, giết mổ trực tiếp hoặc tiêu dùng. Tất cả đều bắt nguồn từ hoạt động buôn bán tại chợ hải sản.

“Khi những con vật này ở trong tình huống bị căng thẳng, chúng có khả năng phát tán nhiều virus hơn. Chúng là động vật trung gian khiến virus thích nghi với môi trường sống và truyền sang người”, tiến sĩ Schuler nói.

Lửng chó có liên quan đến những đợt bùng phát khác không?

Các nhà nghiên cứu từng phỏng đoán lửng chó có thể liên quan đến đợt bùng phát dịch SARS năm 2003, nhưng chưa chắc chắn. Một báo cáo năm 2013 cho biết các loại virus corona giống SARS đã được tìm thấy ở lửng chó vào thời điểm đó, song cần nghiên cứu thêm để đưa ra kết luận.

Ngoài ra, lửng chó có thể đã nhiễm virus từ một sinh vật khác, sau đó truyền chúng cho một số ít người, tiến sĩ Carlin nói.

Thục Linh (Theo Washington Post)