Dịch Virus Marburg: Nhận biết triệu chứng và phòng tránh lây nhiễm

Bệnh do virus Marburg là một bệnh sốt xuất huyết hiếm gặp nhưng có ảnh hưởng nghiêm trọng với tỷ lệ tử vong rất cao. Bệnh đã xuất hiện trở lại tại Châu Phi và đang có dấu hiệu bùng phát thành dịch bệnh. Cùng Nhà thuốc An Khang tìm hiểu về căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm này để bảo vệ sức khỏe bạn nhé!

Bệnh virus Marburg là gì?

Bệnh virus Marburg gây ra do virus Marburg, đây là một virus RNA thuộc họ Filovirus, cùng với virus Ebola. Loài virus này lây truyền từ động vật sang người, với vật chủ ban đầu được biết là một loài dơi ăn quả tại Châu Phi (Rousettus aegyptiacus).

Virus Marburg gây sốt xuất huyết và chảy máu nghiêm trọng ở nhiều bộ phận trong cơ thể, gây sốc, suy tạng và tử vong rất nhanh. Bệnh có tỷ lệ tử vong rất cao lên đến 88% trong các lần bùng phát dịch ghi nhận trước đây.[1]

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), kể từ đợt bùng phát từ tháng 1 năm 2023 của virus Marburg tại Cộng hòa Guinea Xích đạo, hàng chục ca tử vong đã được ghi nhận và số ca nhiễm vẫn đang tiếp tục gia tăng. Công tác kiểm soát dịch đã được triển khai để hỗ trợ khu vực đang có dịch, cũng như giúp một số quốc gia lân cận ứng phó khi dịch bệnh bùng phát.

Trước tình hình diễn biến dịch trên, tại Việt Nam, Bộ Y tế và một số tỉnh thành đã phát lên cảnh báo cũng như có các biện pháp tăng cường phòng chống dịch bệnh do virus Marburg.

Virus Marburg lây truyền từ động vật sang người, với vật chủ ban đầu được biết là một loài dơi ăn quả tại Châu Phi

Các con đường lây truyền virus Marburg

Virus Marburg lây truyền sang người từ dơi ăn quả châu Phi thông qua tiếp xúc lâu dài với phân hay chất tiết của dơi Rousettus trong hầm mỏ.

Sau đó, virus tiếp tục lây truyền từ người sang người theo nhiều cơ chế:

• Tiếp xúc trực tiếp (da trầy xước hay niêm mạc) với máu, chất tiết, tạng.
• Tiếp xúc gián tiếp dịch cơ thể trên bề mặt hay dụng cụ (quần áo, drap giường) bị lây nhiễm dịch tiết, hay tiếp xúc với thực phẩm nhiễm virus.
• Qua đường tình dục (quan hệ tình dục bằng miệng, âm đạo hoặc hậu môn) thông qua việc tiếp xúc với tinh dịch của người đã khỏi bệnh.
• Truyền cho thai nhi qua nhau thai. Ở phụ nữ mang thai, virus Marburg có thể tồn tại trong nhau thai và nước ối. Đối với phụ nữ đang cho con bú nhiễm Marburg, virus có thể tồn tại trong sữa mẹ.

Sự lây lan của virus xảy ra trong môi trường tiếp xúc gần và trực tiếp. Những người có nguy cơ nhiễm virus Marburg là người tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân, đặc biệt là các thành viên trong gia đình chăm sóc họ tại nhà hoặc nhân viên bệnh viện.

Trong các đợt bùng phát trước đây, mắc bệnh thông qua tiếp xúc với các loài linh trưởng nhiễm bệnh hoặc tiếp xúc trực tiếp với chất dịch cơ thể của chúng và phơi nhiễm trong phòng thí nghiệm khi xử lý virus Marburg sống cũng được ghi nhận.

Virus lây truyền từ người sang người thông qua tiếp xúc với các chất tiết cơ thể

Triệu chứng khi nhiễm virus Marburg

Triệu chứng khi nhiễm virus Marburg phát triển theo từng giai đoạn như sau:

• Sau thời gian ủ bệnh trung bình 2-21 ngày tùy thuộc vào lượng virus lây nhiễm và con đường lây nhiễm, các triệu chứng khởi phát đột ngột như sốt cao, đau đầu, đau họng, mệt mỏi dữ dội và đau cơ.
• Từ ngày thứ 3, bệnh nhân có thể bị tiêu chảy, đau bụng, nôn và buồn nôn kéo dài tới một tuần. Các triệu chứng ngày càng trở nên nghiêm trọng và có thể bao gồm vàng da, viêm tụy, sụt cân, mê sảng, sốc, suy gan, xuất huyết ồ ạt và rối loạn chức năng đa cơ quan.
  Trong giai đoạn này người bệnh trông giống “thây ma” với gương mặt thất thần, vô cảm với mắt thâm quầng, trũng sâu.
• Trong khoảng 5 ngày sau sau khi xuất hiện các triệu chứng, bệnh nhân có thể có sẩn hồng ban, nổi rõ nhất trên ở thân: ngực, lưng, bụng trên.
  Tình trạng viêm tinh hoàn có thể xuất hiện ở giai đoạn này.
• Các trường hợp nặng có xuất huyết trong tuần đầu với các biểu hiện: nôn ra máu, đi tiêu ra máu (xuất huyết tiêu hóa), chảy máu mũi, chảy máu răng, xuất huyết âm đạo,…
  Ngoài ra bệnh có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh bao gồm: sốt cao, lú lẫn, hung dữ, dễ cáu gắt và kích động.
• Bệnh nhân thường tử vong sau 8-9 ngày khởi phát bệnh do sốc và mất máu nghiêm trọng.

Triệu chứng bệnh do virus Marburg

Biến chứng của bệnh sốt Marburg

Các biến chứng của bệnh virus Marburg bao gồm các dấu hiệu và triệu chứng của sốt xuất huyết, suy đa cơ quan, sốc và cuối cùng là tử vong. Bệnh có tiên lượng rất xấu, tỷ lệ tử vong cao do không có phương pháp điều trị và chỉ có thể chăm sóc hỗ trợ.

Việc lây truyền virus là một mối lo ngại lớn, tất cả nhân viên y tế phải tuân thủ việc sử dụng đúng thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE), vệ sinh tay và hạn chế sử dụng kim tiêm và vật sắc nhọn để tránh phơi nhiễm trong khi chăm sóc bệnh nhân bị nhiễm bệnh và xử lý người bệnh tử vong.

Ngoài ra, nhiễm virus Marburg còn gây ra tình trạng ức chế miễn dịch, cần xem xét và có cách điều trị thích hợp các bệnh nhiễm trùng thứ cấp.

Chẩn đoán nhiễm virus Marburg

Khám lâm sàng, khai báo lịch sử lưu hành

Chẩn đoán lâm sàng bệnh virus Marburg rất khó khăn do các dấu hiệu và triệu chứng bệnh tương tự các bệnh truyền nhiễm khác như sốt rét, sốt thương hàn, bệnh nhiễm khuẩn shigella, viêm màng não và các bệnh sốt xuất huyết do virus khác (như sốt Lassa hoặc Ebola).

Nếu một người có các triệu chứng ban đầu của bệnh Marburg hoặc đã từng đến các khu vực có lưu hành virus Marburg, người đó nên được cách ly và thông báo cho các chuyên gia y tế công cộng để thu thập mẫu xét nghiệm.

Các xét nghiệm

Trong những ngày đầu nhiễm virus Marburg, việc phát hiện virus có thể được thực hiện qua việc xét nghiệm mẫu ngoáy họng và mũi, mẫu dịch não tủy, mẫu nước tiểu và/hoặc mẫu máu. Các mẫu phẩm này có thể được phân tích bằng các phương pháp chẩn đoán như:

• Xét nghiệm ELISA (IgM – capture ELISA, miễn dịch liên kết enzyme)
• Xét nghiệm bắt giữ kháng nguyên
• Xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (PCR)
• Phân lập virus bằng nuôi cấy tế bào

Ngoài ra một số xét nghiệm cho thấy những bất thường trong tuần đầu tiên nhiễm virus Marburg bao gồm:

• Tăng alanine và aspartate aminotransferase (ALT và AST).
• Tăng nồng độ creatinine huyết thanh.
• Giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu và đông máu nội mạch lan tỏa.

Xét nghiệm mẫu bệnh bằng ELISA, PCR là cách chẩn đoán nhiễm virus Marburg

Khi nào cần gặp bác sĩ

Đối tượng nào cần cách ly và xét nghiệm chẩn đoán virus Marburg?

Bất cứ ai có các triệu chứng ban đầu của bệnh Marburg hoặc đã từng đến các khu vực có lưu hành virus Marburg cần được cách ly và lấy mẫu xét nghiệm.

Các đối tượng có nguy cơ nhiễm bệnh cao bao gồm:

• Các thành viên trong gia đình và nhân viên bệnh viện chăm sóc bệnh nhân bị nhiễm virus Marburg và không sử dụng các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng thích hợp.
• Một số ngành nghề như bác sĩ thú y, nhân viên phòng thí nghiệm hoặc cơ sở kiểm dịch xử lý các loài linh trưởng cũng có thể tăng nguy cơ phơi nhiễm với virus Marburg.
• Du khách đến thăm các vùng dịch lưu hành ở Châu Phi
• Những người có tiếp xúc với dơi ăn quả (Rousettus aegyptiacus) hoặc đi vào các hang động/hầm mỏ có loài dơi này sinh sống.

Địa điểm liên hệ khi nghi ngờ mắc bệnh

• TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM, Khoa Bệnh Nhiệt đới – Bệnh viện Nhân Dân 115, Khoa Truyền Nhiễm – Bệnh viện Quân y 175,…
• Hà Nội: Bệnh Viện Bệnh Nhiệt Đới Trung Ương, khoa Truyền nhiễm Bệnh viện Bạch Mai, khoa Bệnh nhiệt đới Bệnh viện Đại học Y Hà Nội,…

Điều trị cho bệnh nhân nhiễm virus Marburg

Hiện tại chưa có cách chữa trị hoặc điều trị cụ thể cho bệnh Marburg. WHO khuyến nghị việc chăm sóc hỗ trợ sớm và điều trị theo triệu chứng là cách cải thiện tỷ lệ sống sót cho người bệnh.

Các biện pháp chăm sóc hỗ trợ tại bệnh viện bao gồm bổ sung nước và chất điện giải, duy trì tình trạng oxy và huyết áp, bổ sung các yếu tố đông máu và máu bị mất, đồng thời điều trị các bệnh nhiễm trùng thứ cấp.

Chăm sóc hỗ trợ sớm và điều trị theo triệu chứng là cách cải thiện tỷ lệ sống sót cho người bệnh

Biện pháp phòng tránh lây nhiễm virus Marburg

Hiện chưa có vaccin được phê duyệt để sử dụng phòng ngừa bệnh do virus Marburg.

Cách để phòng ngừa nhiễm virus Marburg tốt nhất ở thời điểm hiện tại là ngăn chặn sự lây truyền trực tiếp từ người sang người cũng như hạn chế sự lây lan virus từ vật chủ hoặc động vật bị nhiễm bệnh sang người. Các biện pháp phòng ngừa được khuyến cáo như sau:

• Tránh tiếp xúc hoặc đến nơi cư trú của loài dơi ăn quả châu Phi, động vật hoang dã bị nhiễm virus như: khỉ, linh dương rừng, loài gặm nhấm…
• Không ăn/tiêu thụ thịt của động vật hoang dã và nấu chín kỹ thực phẩm trước khi ăn.
• Phát hiện sớm và cách ly nhanh chóng các ca bệnh.
• Truy vết kịp thời những người tiếp xúc với người nhiễm Marburg, giám sát chặt chẽ những người có nguy cơ lây nhiễm cao.
• Hạn chế tiếp xúc với người nhiễm hoặc nghi nhiễm virus Marburg. Mặc áo bảo hộ, đeo găng tay, khẩu trang, mắt kính, rửa tay thường xuyên,… nếu tiếp xúc với người bệnh.
• Tránh tiếp xúc với máu và chất dịch cơ thể (như nước tiểu, phân, nước bọt, mồ hôi, chất nôn, sữa mẹ, nước ối, tinh dịch và dịch âm đạo) của những người bị bệnh.
• Tránh tiếp xúc với những vật dụng có thể đã tiếp xúc với máu hoặc chất dịch cơ thể của người bị nhiễm bệnh (chẳng hạn như quần áo, khăn trải giường, kim tiêm và thiết bị y tế).
• WHO khuyến cáo nam giới sau khi khỏi bệnh cần đợi ít nhất 12 tháng mới nên quan hệ tình dục an toàn, trừ khi xét nghiệm tinh dịch của người đã khỏi bệnh cho kết quả âm tính trong 2 lần khác nhau.

Cần phát hiện sớm và cách ly nhanh chóng các ca bệnh

Tuy nguy cơ bùng phát dịch tại Việt Nam là rất thấp nhưng chúng ta không nên chủ quan vì đây là bệnh nguy hiểm với khả năng tử vong cao. Cách tốt nhất có thể làm hiện tại là nắm được nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng tránh để có thể kịp thời ứng phó để bảo vệ bản thân và mọi người. Nếu thấy bài viết hữu ích hay chia sẻ ngay nhé!

Nguồn tham khảo: WHO, CDC, NIH, Suckhoedoisong, Bộ Y Tế