Dị ứng thức ăn ngày lễ: Nguyên nhân, biểu hiện và cách xử trí

Dị ứng thức ăn là một trong những tình trạng bệnh phổ biến, đặc biệt xảy ra vào những dịp lễ tết. Bệnh gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, thậm chí gây đến tử vong. Vậy dị ứng thức ăn là gì? Hãy cùng Nhà thuốc An Khang tìm hiểu trong bài viết này nhé!

Dị ứng thức ăn (dị ứng thực phẩm) là gì?

Dị ứng thực phẩm là phản ứng của hệ miễn dịch xảy ra ngay sau khi ăn một loại thức ăn nhất định. Đây là một bệnh lý phổ biến gặp ở cả người lớn và trẻ em, với một lượng nhỏ thức ăn dị ứng cũng có thể dẫn đến các biểu hiện cho bệnh nhân như rối loạn tiêu hóa, phát ban hoặc phù nề đường hô hấp hay thậm chí gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như sốc phản vệ.

Tình trạng không dung nạp thức ăn cũng tạo sự khó chịu cho người bệnh với các biểu hiện rất dễ nhầm lẫn với dị ứng thực phẩm như buồn nôn, nôn, chuột rút và tiêu chảy, nhưng ít nghiêm trọng hơn và không liên quan đến cơ chế miễn dịch của cơ thể.

Thông thường, dị ứng thực phẩm được chia thành 3 loại:

• Dị ứng qua trung gian IgE.
• Dị ứng qua trung gian tế bào lympho T.
• Dị ứng qua trung gian vừa IgE vừa tế bào lympho T.

Dị ứng thức ăn là phản ứng của hệ miễn dịch khi ăn một loại thức ăn nhất định

Nguyên nhân của dị ứng thực phẩm

Nguyên nhân gây ra dị ứng thực phẩm là do hệ thống miễn dịchnhận diện nhầm cho rằng một loại thực phẩm hoặc chất có trong thực phẩm như là tác nhân gây hại nên sinh ra các kháng thể IgE có chức năng trung hòa các thực phẩm gây dị ứng.

Lần sau ăn một lượng nhỏ loại thực phẩm đó, kháng thể IgE sẽ nhận ra và tín hiệu đến hệ thống miễn dịch để giải phónghistamin, các chất trung gian miễn dịch chống lại tác nhân thực phẩm, gây phản ứng dị ứng cho cơ thể.

Một số thực phẩm phổ biến có khả năng gây dị ứng như:

• Hải sản: tôm, cua, cá,…
• Các loại đậu, quả óc chó
• Trứng.
• Thịt: thịt gà, thịt bò,…
• Sữa.

Hải sản là một tác nhân gây dị ứng phổ biến

Một số yếu tố nguy cơ khiến cơ thể dễ dị ứng

Một số yếu tố sau đây có thể được xem là yếu tố khiến một người tăng nguy cơ bị dị ứng như:

• Yếu tố tuổi: đối tượng có nguy cơ bị dị ứng thức ăn cao là trẻ em vì trẻ em có sức đề kháng kém, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Trẻ thường bị dị ứng tôm cua, sữa bò, trứng, đậu phộng, lúa mì.
• Yếu tố di truyền: trong gia đình có người bị dị ứng thì anh chị em cũng có khả năng bị dị ứng, đặc biệt là bố mẹ đồng thời bị dị ứng thức ăn thì con cái của họ có nguy bị dị ứng rất cao.
• Yếu tố môi trường: ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí, nơi ở có bệnh truyền nhiễm, phấn hoa,… cũng là tác nhân gây ra dị ứng thực phẩm ở một số trường hợp.

Khi bố mẹ bị dị ứng thì con sinh ra có khả năng cao cũng bị dị ứng

Vì sao bạn thường bị dị ứng thức ăn vào ngày lễ?

Vào những dịp lễ nói chung, chúng ta thường hay bị dị ứng thức ăn do trong khoảng thời gian này chúng ta ít quan tâm đến những loại thực phẩm ăn hằng ngày.

Bên cạnh đó, những dịp này thường các món ăn rất đa dạng, có những loại thực phẩm chúng ta chưa từng ăn bao giờ hoặc ít ăn, điều này khiến cơ thể, đặc biệt là hệ tiêu hóa khó thích nghi với những đồ ăn thức uống này, từ đó dẫn đến dị ứng thức ăn.

Vào những dịp lễ, chúng ta thường ăn những loại thực phẩm lạ nên dễ bị dị ứng hơn

Biểu hiện khi bị dị ứng thức ăn

Triệu chứng thông thường

Các triệu chứng của dị ứng thực phẩm thường xuất hiện trong vòng vài phút đến 2 giờ sau khi ăn các thực phẩm gây dị ứng, bệnh nhân cảm thấy khó chịu hoặc có thể nguy hiểm, đe dọa tính mạng.

Các dấu hiệu thường thấy khi bị dị ứng thực phẩm bao gồm:

• Ngứa trong miệng hoặc chàm bội nhiễm, phát ban.
• Sưng môi, mặt, lưỡi và cổ họng hoặc các bộ phận khác của cơ thể.
• Thở khò khè, nghẹt mũi, khó thở.
• Đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa.
• Chóng mặt, choáng váng.

Ngứa là triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân dị ứng thức ăn

Sốc phản vệ

Dị ứng thực phẩm ở một số người có thể xảy ra sốc phản vệ, cần phải được điều trị khẩn cấp để tránh tình trạng hôn mê hoặc tử vong.

Các triệu chứng của sốc phản vệ bao gồm:

• Triệu chứng toàn thân: đỏ bừng mặt, ngứa, mày đay, tím tái, ngất,…
• Triệu chứng tiêu hóa: đau quặn bụng, tiêu chảy,…
• Triệu chứng hô hấp: chảy mũi, khó thở, thở rít,…
• Triệu chứng tim mạch: hồi hộp đánh trống ngực, mạch nhanh, huyết áp tụt,…

Khi bệnh nhân bị sốc phản vệ thì cần phải được cấp cứu khẩn cấp tại cơ sở y tế vì sốc phản vệ có thể diễn tiến gây tử vong trong vòng vài phút.

Bệnh nhân bị sốc phản vệ cần phải được cấp cứu ngay lập tức

Biến chứng của dị ứng thức ăn

Khi bệnh nhân bị dị ứng thức ăn, ngoài các triệu chứng thông thường thì trong những trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân còn có thể gặp phải các biến chứng như:

• Sốc phản vệ.
• Suy hô hấp.
• Tim ngừng đập.

Đây là những biến chứng rất nặng nề, do đó tất cả các biến chứng trên cần phải can thiệp điều trị tối khẩn cấp tại các tuyến cơ sở y tế trọng điểm để tránh trường hợp tử vong cho bệnh nhân.

Suy hô hấp là một trong những biến chứng nặng nề của dị ứng thức ăn

Chẩn đoán dị ứng thức ăn

Muốn chẩn đoán một trường hợp dị ứng thức ăn, bác sĩ thường dựa vào các triệu chứng lâm sàng, đồng thời khai thác tiền sử bệnh tật, thói quen ăn uống cũng như sinh hoạt của bệnh nhân.

Bên cạnh đó, bác sĩ còn chỉ định một số cận lâm sàng để đánh giá tình trạng dị ứng, bao gồm:

• Test da: cận lâm sàng này giúp bác sĩ chẩn đoán được tất cả các dị nguyên mà bệnh nhân có khả năng bị dị ứng, từ đó có biện pháp phòng ngừa phù hợp.
• Xét nghiệm máu: giúp bác sĩ đánh giá tình trạng dị ứng, nhiễm trùng cũng như các bất thường về huyết học của bệnh nhân.
• Loại bỏ thực phẩm nghi ngờ gây dị ứng khỏi chế độ ăn: đây là biện pháp bắt buộc nhằm phòng ngừa dị ứng thức ăn.
• Thử nghiệm ăn thử thực phẩm: thử nghiệm này giúp bác sĩ phát hiện được những loại thực phẩm mà bệnh nhân có thể bị dị ứng.

Xét nghiệm máu giúp bác sĩ đánh giá được tình trạng dị ứng, rối loạn huyết học của bệnh nhân

Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Khi xuất hiện bất kỳ các triệu chứng nào của dị ứng thức ăn như chóng mặt, nôn mửa, đau bụng, mày đay, ngứa, khó thở, tim đập nhanh,… thì bạn cần đi khám bác sĩ ngay lập tức để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh được các biến chứng nguy hiểm cho tính mạng.

Khi mắc phải tình trạng ngứa, khó thở,… sau khi ăn thức ăn thì cần đến khám bác sĩ ngay

Nơi điều trị dị ứng uy tín

Trong trường hợp sốc phản vệ, đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu. Ngoài ra có thể tham khảo 1 số địa chỉ sau:

• Tp.Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Bình Dân,…
• Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Quân đội 108,…

Bệnh viện Bạch Mai, số 78 Giải Phóng, phường Phương Mai, quận Đống Đa, Hà Nội

Điều trị dị ứng thức ăn

Không có cách điều trị dứt điểm tình trạng dị ứng thức ăn, biện pháp tốt nhất là cần tránh tác nhân gây dị ứng.

Một loại thuốc giúp làm giảm triệu chứng dị ứng thức ăn:

• Thuốc kháng Histamin (như clorpheniramin, alimemazin,…) có tác dụng giảm nhanh các triệu chứng dị ứng. Lưu ý prometazin không dùng cho trẻ em dưới 2 tuổi, cyclizin không dùng cho trẻ em dưới 6 tuổi. Tác dụng phụ của thuốc bao gồm: gây buồn ngủ, gây hiện tượng xoắn đỉnh.
• Thuốc giãn phế quản (như salmeterol, salbutamol dạng hít) giảm tình trạng co thắt phế quản, giúp bệnh nhân dễ thở.
• Thuốc corticoid (beclomethason, fluticason, mometason, budesonide,…) có tác dụng kháng viêm, giảm phù nề, giảm các cơn co thắt ở phế quản.
• Thuốc Epinephrin có vai trò chống suy tim mạch cấp, nâng cao huyết áp đối với trường hợp bị suy hô hấp, hạ huyết áp.

Nếu triệu chứng dị ứng ở mức độ nhẹ (ngứa, nổi mày đay), bạn có thể trực tiếp đến nhà thuốc để mua các thuốc kháng dị ứng (nhóm thuốc kháng Histamin). Với các nhóm thuốc còn lại, bạn cần có đơn thuốc và được nhân viên y tế hướng dẫn sử dụng.

Nếu các dấu hiệu có dấu hiệu trở nặng (khó thở, chóng mặt, nôn, tiêu chảy, mệt mỏi, tim đập nhanh), bạn cần đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị.

Thuốc kháng histamin có tác dụng cải thiện nhanh chóng triệu chứng dị ứng

Cách phòng tránh dị ứng thức ăn

Để phòng tránh dị ứng thức ăn, tốt nhất là tránh các thức ăn bạn có khả năng bị dị ứng. Ngoài ra, bạn có thể tham khảo các biện pháp sau:

• Đọc nhãn thực phẩm cẩn thận để biết chắc không có thành phần dị ứng trong đó, tránh các thực phẩm phổ biến nhất gây dị ứng: sữa, trứng, đậu phộng, hạt cây, cá, sò, đậu nành và lúa mì.
• Nếu có bất kỳ nghi ngờ thức ăn có thể chứa tác nhân gây dị ứng, luôn nói không với thực phẩm đó để phòng tránh các hậu quả nguy hiểm do dị ứng mang lại.
• Ăn chín uống sôi, tránh sử dụng thực phẩm nhiễm bẩn, quá hạn sử dụng.

Không ăn các thực phẩm ôi thiu là một cách phòng ngừa dị ứng thức ăn

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin bổ ích xoay quanh vấn đề dị ứng thức ăn, đặc biệt vào những dịp lễ. Nếu bạn cảm thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho bạn bè và gia đình cùng tham khảo nhé!

Nguồn: Mayo Clinic, Medical News Today, Healthline

Thạc sĩ Ân Thái Hoàng Anh
Bệnh viện Đa khoa Triều An