Cách xử lý hiệu quả các tình huống sư phạm thường gặp

Đối với các thầy cô giáo thì tình huống sư phạm thường xuyên diễn ra trong nhà trường nói chung và trong lớp học nói riêng. Vậy thì các tình huống sư phạm thường gặp nhất là gì và cách xử lí ra sao, mời các thầy cô và các bạn cùng đọc bài viết mà tôi đã sưu tầm và tổng hợp được dưới đây nhé.

Tình huống 1: Học sinh mất tiền trong lớp

Vừa bước vào lớp sau 15 phút ra chơi của học sinh và chuyển giao giờ dạy, tôi bước vào lớp. Khi bài học mới chỉ bắt đầu được khoảng 5 phút thì một em học sinh đứng dậy vừa khóc vừa thất thanh: “Thưa cô, tiền của em bị mất. Em mang tiền đi đóng quỹ lớp, sau giờ ra chơi em chơi cùng các bạn, khi vào xem lại thì không còn thấy tiền đâu”. Cả lớp nhốn nháo, em học sinh đó liên tục khóc. Vào hoàn cảnh này của tôi, các bạn sẽ làm gì?

1. Bạn yêu cầu học sinh đó ngồi xuống và nói: “Tiền em mang đi thfi phải cất giữ cẩn thận, bây giờ trót mất rồi cô biết làm thế nào”, và khuyên em đó đành cho qua vì cũng không đáng là bao.

2. Bạn dừng ngay bài giảng của mình và tiến hành truy tìm thủ phạm

3. Bạn ân cần nói với học sinh cứ bình tĩnh ngồi xuống tiếp tục học. Sau đó bạn cố gắng kết thúc bài sớm, dành ra 10-15 phút để giải quyết vấn đề của em. Bạn sẽ dùng lời lẽ nghiêm khắc nhưng ân cần để thuyết phục em học sinh nào đã trót lấy tự giác trả lại cho bạn.

Nguồn: Ứng xử sư phạm những điều cần biết –NXB ĐHQG HN

Hướng giải quyết tình huống

Đây là vấn đề liên quan đế chuyện tiền bạc nên các em không thể tự giải quyết mà chắc chắn sẽ tìm đến sự giúp đỡ của giáo viên. Và dù số tiền đó là ít hay nhiều thì bạn vẫn phải đứng ra phân giải để chấm dứt ngay hiện tượng lấy trộm tiền của nhau trong lớp học.

Nhưng ngặt một nỗi đây là chuyện đã xảy ra trong giờ ra chơi, không một ai để ý nên chắc chắn không hy vọng gì có được nhân chứng. Chính vì thế nhiều giáo viên đã chọn cách xử lí 1 vì như thế là bạn cũng không mất thời gian đi “mò kim đáy bể” mà lại làm mất tiết học của cả lớp. Và một số tiền “không đáng là bao nhiêu” ấy bạn khuyên em nên về nhà xin lại bố mẹ. Nhưng như thế là bạn đã cố tình làm ngo để cho tật xấu trộm cắp tiền của bạn bè ngang nhiên tồn tại trong lớp học. Và lần sau biết đâu lại là một em học sinh khác cũng kêu mất tiền. Bạn khuyên em nên cho qua vì theo suy nghĩ của bạn nó chẳng đáng là bao nhiêu. Nhưng bạn có nghĩ đến tình huống phụ huynh học sinh sẽ nghĩ gì khi con họ thông báo là bị mất tiền ngay ở lớp học mà cô giáo không có biện pháp gì. Còn nữa nếu đó là một em có hoàn cảnh gia đình khó khăn thfi khoản tiền đó cũng đáng kể đấy chứ.

Cũng có nhiều người cho rằng đây là vấn đề rất nghiêm trọng ở lứa tuổi học trò nên cho dừng ngay tiết học và truy tìm thủ phạm. Trong tình huống mất tiền không rõ ràng như thế liệu bạn có chắc chắn vào khả năng “phá án” của mình? Bạn có nghĩ đến trường hợp sau một thời gian căng thẳng cố gắng đến mấy bạn cũng không thế tìm ra thì tính sao đây? Uy tín của bạn ít nhiều sẽ bị ảnh hưởng, và cả lớp mất một tiết học, chịu đựng không khí căng thẳng nghi ngờ lẫn nhau mà vấn đề không được giải quyết. Đành rằng phương án xử lí này có thể nói lên trách nhiệm và sự quan tâm đến các vấn đề trong lớp học của bạn nhưng nó sẽ đẩy bạn vào nhiều tình huống khó xử khác và bạn rất dễ vận dụng những biện pháp “rắn” không cần thiết. Vì bạn nên biết rằng ở lứa tuổi này các em thường rất sợ bị dư luận tập thể lên án, coi thường, thậm chí hắt hủi vì tội trộm cắp tài sản của bạn là tật xấu không thể bỏ qua. Nên mặc dù có thể đã trót cầm nhầm nhưng vì bạn đang truy xét đến cùng và rất gay gắt nên em đó sẽ tìm mọi cách để tẩu tán “tang vật” chứ không bao giờ để bạn phát hiện ra.

Việc cần làm trước tiên trong tình huống này là bạn phải trấn an em học sinh đó để em không hoảng hốt. Bạn có thể nói: “Cô rất hiểu sự lo lắng của em nhưng em cứ bình tĩnh, đã có cô ở đây. Nhưng bây giờ đang là tiết học, chắc em cũng không muốn vì việc riêng của mình mà ảnh hưởng đến tất cả các bạn trong lớp. Cô hứa say tiết học này cô sẽ giải quyết giúp em”. Đó cũng có thể coi là “kế hoãn binh” để bạn có thời gian suy nghĩ tìm ra giải pháp tối ưu nhất. Sau đó bạn cố gắng kết thúc bài giảng của mình sớm, dành ra một khoảng thời gian để giải quyết vấn đề. Trước tiên bạn nên khuyên em học sinh đó xem xét lại thật kĩ xem có thật sự là mất tiền không và có thể là mất ở đâu đó sau đấy mới lên lớp. Nếu sau khi em đã xem xét kĩ và khẳng định với bạn rằng đã mất trong lớp học thfi vấn đề đã trở nên khá nghiêm trọng rồi đấy! Lúc này bạn cần giữ một thái độ bình tĩnh, ôn tồn để nói chuyện với các em học sinh trong lớp. Bằng những lời lẽ nhẹ nhàng, có sức thuyết phục, bạn “kêu gọi” tinh thần tự giác của các em: “Cô biết lớp ta từ trước đến nay rất yêu thương nhau, đoàn kết và luôn giúp đỡ nhau trong mọi lĩnh vực. Chính vì vậy cô tin không bao giờ có trường hợ lấy trộm tiền hay tài sản của nhau. Hôm nay bạn A có mất một số tiền. Tuy đối với nhiều em đó khôn phải là một điều gì to tát cả, nhưng trong điều kiện hoàn cảnh nhà bận rất khó khăn để có thể thuyết phục bố mẹ cho lại. Vậy các em thử đặt vào hoàn cảnh của bạn A, các em sẽ hiểu và cảm thông với bạn. Cô mong rằng nếu bạn nào đã trót cầm hay nhặt được tiền của bạn thì cho bạn xin lại. Nếu không muốn đưa trực tiếp cho bạn thì có thể lên gặp cô để nộp quỹ cho bạn A. Cô sẽ rất cảm ơn và đánh giá cao sự trung thực ấy. Các em biết không, thực ra cô không thiếu cách để truy xét các em đến cùng nhưng cô đã không làm như vậy, vì cô biết các em không bao giờ muốn điều đó và điều quan trọng là cô tin vào tình cảm của các em dành cho bạn bè cùng lớp học”.

Những lời lẽ chí tình ấy của bạn chắc chắn sẽ khiến các em tôn trọng và em nào đã trót phạm lỗi cũng có thêm dũng khí để nhận lỗi, vì em tin tưởng rằng cô sẽ không bao giờ mạt sát, phê bình em gay gắt và em vẫn có thể giữ được tình cảm và sự tôn trọng của bạn bè.

Tình huống 2: Thanh niên ngoài trường đánh học sinh

Do va chạm xích mích, một thanh niên ngoài trường đến chờ lúc tan học sẽ đến đánh một học sinh lớp bạn chủ nhiệm. Vô tình biết được thông tin này, bạn sẽ ứng xử thế nào?

1. Coi chuyện xích mích ngoài phạm vi nhà trường không phải là trách nhiệm của mình, không có trách nhiệm để giải quyết.

2. Nhắc nhở học sinh, cần hòa giải mâu thuẫn với bạn và không được gây chuyện đánh nhau tại cồng trường.

3. Yêu cầu học sinh lưu lại trường. Cử lớp trưởng hoặc một bạn trong lớp về báo ngay cho gia đình đến đón bạn học sinh đó về. Báo cáo với bảo vệ trường giải tỏa đám thanh niên đó. Nếu thấy có dấu còn có khả năng số người đó tìm cách đón đánh học sinh của lớp bạn thì báo cho công an địa phương nhờ can thiệp khi cần thiết.

Hướng giải quyết tình huống

Đây không phải là một tình huống hiếm gặp nhất là đối với những học sinh ở bậc phổ thông trung học. Ở độ tuổi này tuy các em đã có sự trưởng thành nhưng tính cách vẫn còn khá xốc nổi, dễ bị kích động. Nên đôi khi chỉ vì những lí do rất nhỏ nhặt (một câu nói trêu chọc, một cái huých vô tình, hay thậm chí là một cái nhìn đểu) cũng có thể dẫn đến mâu thuẫn và đánh lộn.

Trong trường học dù học sinh có quậy phá đến đâu cũng phải kiêng nể, dè chừng một chút nên ít xảy ra xô xát lớn. Nhưng bạn có nghĩ đến trường hợp chúng “gây oán, kết thù” ở đâu đó rồi mang vào trường “giải quyết”.

Tình huống này liên quan đến vấn đề sức khỏe và tính mạng của học sinh. Liệu bạn có thể chọn cách xử lí 1? Mặc dù biết rằng đây là chuyện xích mích ở ngoài trường nhưng nó liên quan trực tiếp đến học sinh của bạn. Dù chưa biết đúng sai thế nào nhưng một hành động can ngăn không để xảy ra đánh lộn vào lúc này là hết sức cần thiết. Nếu bạn vô tình bỏ qua vì một suy nghĩ thiếu trách nhiệm, bạn sẽ cảm thấy thế nào khi chẳng may hậu quả đáng tiếc xảy ra?

Vậy bạn sẽ phải đóng vai một người “hòa giải”? Nhưng liệu có thể giải quyết triệt để tình huống này khi chỉ bằng biện pháp nhẹ nhàng như vậy? Vì những thanh niên ngoài đã phải đến mức kéo đến tận trường để tìm học sinh của bạn thì chắc chắn sẽ không dễ dàng bỏ qua chỉ vì vài lời giảng hòa. Bạn có chắc chắn rằng chúng “vâng, dạ” nghe bạn lúc đó thì chúng không thể tìm chỗ khác để giải quyết.

Chính vì vậy trong tình huống này chọn cách xử lí 3 là hợp lý. Làm như vậy bạn có thể tạm thời tránh cho học sinh của mình phải trực tiếp đôi đầu với nguy hiểm. Sau đó bạn phải thẳng thắn tìm hiểu lí do tại sao xảy ra mâu thuẫn đó và tìm cách giải quyết dứt điểm. Nếu lỗi thuộc về học sinh của bạn, bạn phải động viên em đứng ra nhận lỗi. Nhưng nếu những thanh niên ngoài trường vì một lí do nào đó “bắt nạt” học sinh của bạn thì cẩn phải có thái độ kiên quyết và nhờ đế sự giúp đỡ của những tổ chức khác nếu cần.

Tình huống 3: Học sinh có ý định nghỉ học vì hoàn cảnh gia đình khó khăn

Bạn là giáo viên chủ nhiệm của một lớp học, trong lớp của bạn chủ nhiệm có một học sinh học kém, lại thường xuyên đi học muộn, trong các giờ học lại không chú ý lắng nghe giáo viên giảng bài và thường ngủ gật. Khi bạn đến gặp phụ huynh của học sinh đó để trao đổi về tình hình học tập của em và muốn phối hợp với gia đình của em nhằm đề ra phương án tốt nhất để cải thiện tình trạng học tập của em thì mẹ của em lại xin cho em thôi học. Lý do mà mẹ của em đưa ra là vì bố em mất sớm, nhà lại còn có em nhỏ. Nên mẹ của em muốn xin cho em thôi học để giúp đỡ mẹ trông nom em nhỏ, để mẹ đi kiếm tiền nuôi các con.

Với cương vị là một giáo viên chủ nhiệm của học sinh đó, thì bạn cần làm gì để giúp học sinh đó vẫn có thể học và vẫn có thể giúp đỡ gia đình được phần nào?

Hướng giải quyết tình huống

Bạn cần đến gặp phụ huynh học sinh và trao đổi rõ ràng cụ thể về vấn đề này, nhẹ nhàng động viên mẹ của học sinh hết sức tạo điều kiện cho em để em có thể học tiếp vì chính tương lai của em. Ngoài ra, trong những giờ ra chơi bạn có thể cắt cử các học sinh khác trong lớp thay phiên nhau đến để giúp đỡ gia đình em ấy, để em ấy có thời gian đi học. Cần phối hợp với hội phụ huynh của lớp, trường và địa phương để giúp đỡ gia đình em vượt qua thời gian khó khăn và quan trọng là để tạo điều kiện cho em có thể tiếp tục vì tương lai của em.

Tình huống 4

Trong giờ học, giáo viên có đưa ra môt câu hỏi và gọi một học sinh trả lời, nhưng mà cả lớp không ai giơ tay đề trả lời. Cô gọi bạn Thiên đứng dậy trả lời câu hỏi mà cô hỏi. Em Thiên đứng lên nhưng không trả lời mà chỉ đứng yên, mắt trò xoe nhìn cô giáo, miệng mím chặt và tay chân không cử động. Trước tình huống này, bạn là giáo viên đó thì bạn sẽ làm gì và tại sao bạn lại làm như vậy?

Hướng giải quyết tình huống

Cần nhắc lại câu hỏi cho học sinh và động viên em trả lời câu hỏi đó. Nếu học sinh vẫn không trả lời thì gọi một em khác khá hơn trả lời câu hỏi. Sau đó yêu cầu, khích lêm em nhắc lại câu trả lời của bạn. Khi em nhắc lại được thì cho em đó ngồi xuống. Sau giờ học, bạn cần tìm ra nguyên nhân vì sao em ấy lại như vậy và cần tìm ra phương án giúp đỡ. Cần chỉ ra rõ cho em rằng nếu em không trả lời và nếu tiếp tục tình trạng này thì kết quả của em sẽ như thế nào? Để em có thể nhận ra và sửa chữa.

Tình huống 5

Bạn đang là chủ nhiệm của một lớp. Vào đầu học kì II, có một học sinh trong lớp xin được chuyển lớp.

Bạn cần phải làm gì trong tình huống này?

Hướng giải quyết tình huống

Đầu tiên không nên đồng ý cho học sinh đó chuyển lớp vội. Tìm hiểu xem lí do vì sao học sinh đó lại có ý định chuyển lớp. Nếu lí do là do mối quan hệ của học sinh đó với các bạn trong lớp là không được tốt, học sinh đó bị cô lâp trong tập thể lớp, thì giáo viên cần phân tích cho học sinh đó rõ nguyên nhân vì sao lại xảy ra mối quan hệ xấu thế. Và nguyên nhân dẫn đến mối quan hệ xấu đó là do từ cá nhân học sinh đó hay là từ tập thể lớp để từ đó tìm cách cải thiện mối quan hệ theo hướng tích cực, nâng cao tinh thần đoàn kết trong học tập cũng như trong các mối quan hệ. Bên cạnh đó, giáo viên chủ nhiệm cũng cần họp với ban cán sự lớp để giúp các bạn khác trong lớp từ bỏ các thói xấu trong ứng xử. Từ đó, cải thiện phong trào học tập và hoạt động của lớp.

Tình huống 6

Trong trường có một học sinh các biệt, đã rất nhiều lần vi phạm nội quy của nhà trường. Nhưng lần này là một sai lầm nghiêm trọng. Ban giám hiệu nhà trường yêu cầu giáo viên chủ nhiệm cần đưa học sinh về gặp gia đình và trao đổi về vấn đề này. Khi đưa học sinh về nhà, trước khi giáo viên giải thích xong thì bố của học sinh đã đứng dậy tát tới tấp vào mặt học sinh và nói vì đã “làm xấu mặt” gia đình. Với địa vị là một người giáo viên chủ nhiệm của học sinh đó, thì trong trường hợp này bạn sẽ xử lí tình huống này như thế nào?

Hướng giải quyết tình huống

Việc đầu tiên bạn phải làm là can thiệp vào không cho bố của học sinh tiếp tục đánh học sinh nữa trong khi đó bạn cũng đồng thời dùng những lời lẽ thích hợp để giải thích cho phụ huynh của em biết rằng trong việc giáo dục con cái bằng bạo lực không bao giờ mang lại kết quả tốt đẹp thậm chí nó còn phản tác dụng khiến cho mối quan hệ trong gia đình trở nên xấu đi và điều đó là không ai trong gia đình mong muốn.

Sau khi bạn đã can thiệp vào và vị phụ huynh học sinh có vẻ bình tĩnh hơn, bạn sẽ quay lại câu chuyện của mình một cách nhẹ nhàng.

Tình huống 7

Thấy các em học sinh trêu nhau và là thầy giáo chủ nhiệm lớp đó –bạn phát hiện một đôi đang yêu nhau và có những biểu hiện học tập đi xuống rất tồi. Cả hai đều không chú ý nghe giảng, rất hay chống cằm mơ màng!…….Bạn hiểu rõ, tình trạng này là rất đáng lo, đặc biệt đối với học sinh cuối cấp. Bạn hiểu rõ, tình trạng này là rất đáng lo, đặc biệt đối với học sinh cuối cấp. Bạn sẽ xử lí ra sao trong tình huống này.

Hướng giải quyết tình huống

Bạn khéo léo và lặng lẽ tìm găp riêng từng học sinh một, nhắc nhở nhẹ nhàng, tế nhị để chúng không sao nhãng việc học tập. Không ảnh hưởng đến kết quả của bản thân vừa không ảnh hưởng đến thành tích chung của cả lớp.

Tình huống 8

Một số thanh niên ngoài trường có xích mích với một học sinh lớp bạn chủ nhiệm.

Được các em học sinh khác bào cho chuyện “…Tễu đang bị đánh ngoài cổng trường…”. Là thầy giáo rất thương học sinh –bạn sẽ phải làm thế nào?

Hướng giải quyết tình huống

Gọi đội bảo vệ của trường ra làm nhiệm vụ. Sau đó gọi điện về cho người nhà đến đón bạn học sinh đó, nếu có dấu hiệu nguy hiểm thì báo cho công an địa phương nhờ sự can thiệp.

Tình huống 9

Trong giờ trả bài kiểm tra, có một học sinh thắc mắc với thầy về kết quả bài kiểm tra: “Thưa thầy! Bài của em làm giống hệt bài của bạn Thắng, sao bạn ấy lại được điểm 8 mà em chỉ được có 5?”. Nếu bạn là thầy thì bạn sẽ hành xử như nào?

Hướng giải quyết tình huống

Nhẹ nhàng và nói: “Em đã nhìn kĩ chưa! Mang bài của em và Thắng lên đây cho tôi kiểm tra!”. Sau khi kiểm tra xong. Nếu bạn sai thì đơn giản là bạn hãy nói lười xin lỗi với cả lớp đặc biệt là em học sinh bị chấm nhầm. Sau đó, bạn sẽ chấm lại bài kiểm tra. Nhưng là do em đó không để ý thì bạn hãy giải thích cho em hiểu lỗi sai của mình. Bạn có thể phê bình em đó, để lần sau em đó cẩn thận hơn.

Tình huống 10

Nếu có một bạn học sinh của lớp bạn chủ nhiệm, tham gia và việc phá hoại tài sản của nhà trường. Đến khi bạn hỏi về sự việc này thì không có em nào nhận lỗi nhưng bạn lại không có bằng chứng chính xác về việc em đó đã làm? Bạn sẽ xử lí như thế nào trong trường hợp này?

Hướng giải quyết tình huống

Nếu tôi là chủ nhiệm của lớp gặp phải tình huống trên. Vào giờ sinh hoạt lớp, tôi sẽ nói với các em rằng: “Các em đã biết rằng tài sản của nhà trường không chỉ của riêng các em sở hữu mà nó là của chung. Nếu các em biết gìn giữ thì nó luôn đẹp có thể sử dụng trong rất nhiều năm mà nó vẫn như mới. Nếu lớp mình có bạn nào đã chót tham gia vào việc phá hoại tài sản của nhà trường thì hãy đứng lên nhận lỗi thì các em chỉ bị phạt nhẹ. Nếu bây giờ các em mà sợ hay ngại không nhận thì sau giờ có thể gặp riêng cô (thầy) thú nhận về việc mình đã làm. Cô (thầy) sẽ không nói ra tên người làm trước lớp. Các em mà không thú nhận lỗi lầm mình đã gây ra thì nhà trường vẫn có cách tìm ra và đưa ra các quyết định kỉ luật đến em đó vì đã vi phạm quy định nhà trường mà không trung thực, không dám chịu trách nhiệm về hành vi của mình sẽ không bao giờ có thể tiến bộ được”. Tôi tin rằng khi nói với các em như vậy thfi chắc chắn các em sẽ nhận ra lỗi mà mình đã gây ra và thú nhận về việc mình đã làm.

Tình huống 11

Lớp bạn chủ nhiệm có một em nhuộm tóc vàng (đỏ, xanh) và cắt kiểu không giống ai. Nếu là bạn, bạn sẽ làm gì?

Hướng giải quyết tình huống

Nếu tôi là chủ nhiệm của em học sinh đó, thì sẽ nói chuyện nhẹ nhàng với cả lớp trong giờ sinh hoạt: “Trong xã hội hiện nay, hầu hết ai cũng chạy theo xu hướng và muốn giống thần tượng của mình. Các em hiện đang là học sinh ngồi trên ghế nhà trường thì không nên nhuộm tóc vàng (đỏ, xanh), nên để mái tóc tự nhiên mà khi sinh ra đã có. Như vậy sẽ phù hợp với lứa tuổi của các em mà nhìn lớp ai cũng giống ai không có sự khác biệt, không phân chia giàu nghèo…. Tạo nên một tập thể đoàn kết hòa đồng, luôn giúp đỡ lẫn nhau”.

Tình huống 12

Một lần cô (thầy) giáo trả sổ liên lạc cho học sinh, yêu cầu các em mang về nhà cho bố mẹ xem và kí tên. Khi cô (thầy) giáo thu lại sổ phát hiện chữ kí trong sổ liên lạc của một em học sinh có chữ giả mạo. Là cô (thầy) giáo đó bạn sẽ làm gì?

Hướng giải quyết tình huống

Nếu tôi là cô (thầy) giáo trong trường hợp trên sẽ gặp riêng em học sinh đó yêu cầu giải thích: “Tại sao em lại làm như vậy?” và phân tích cho học sinh đó hiểu rằng việc làm của em là không đúng, khuyên nhủ em lần sau không được tái phạm.

Hy vọng với những tình huống sư phạm mà tôi đã tổng hợp được sẽ là tài liệu tham khảo cho các thầy cô cũng như các các bạn có những cách xử lí phù hợp và đừng quên để lại bình luận bên dưới nhé.